Çağın Yatırım Trendi Kripto Para Haram mı?

2009 yılında Bitcoin’in (BTC) piyasaya sürülmesi ile birlikte her kesimden insan, kripto para madenciliği ya da borsada alım satım yapmaya başladı. Ancak İslami hassasiyeti olan kişiler, kripto paralar konusunda tedirginlik yaşadılar ve Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) başta olmak üzere birçok dini kurumdan kripto para haram mı sorusunu sormaya başladılar.

Kripto para haram mı konusunda, birçok farklı makam, değişik fetvalar yayınladı. Kimi kuruma göre devlet güvencesi altında olmadığı için “haram” olarak görülürken, kimileri de “elle tutulur bir şey olmadığı için” haram gördü. Teknoloji ile daha yakın olan dini kurumlar ya da kişiler ise biraz daha farklı bir yaklaşımda bulundular.

Kripto Para (Bitcoin) Caiz mi?

Kripto paralar hakkında fetva yayınlayan kurulların fetvalarını değiştirmeden olduğu gibi sizlere sunacağız. Ardından, farklı bakış açısı ile kripto para haram mı konusuna değineceğiz.

Din İşleri Yüksek Kurulu Mütaalaları (Mutalaa Yılı: 2017 – Mutalaa No: 111013)

Din İşleri Yüksek Kurulu, 2017 yılında yayınladığı fetvasında, kripto para haram mı sorusuna şu şekilde cevap vermiştir.

“Kullanıcılar arasında değişim ya da kıymet ölçüsü olarak genel kabul gören, kaynağı itibariyle kullanıcılara güven veren her türlü paranın kullanımı caizdir.

Bu noktada önemli olan husus, para olarak bilinen değişim aracının kendi özünde yani üretim şeklinde, sürüm aşamalarında ve muhataplık niteliğinde büyük belirsizlik (garar) içerip içermemesi, bir aldatma (tağrir) aracı olarak kullanılıp kullanılmaması ve belli bir kesimin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine vesile olup-olmamasıdır.

Son yıllarda ortaya çıkan ve birçok çeşidi bulunan, dijital­-kripto paralardan her birini kullanmanın hükmünü yukarıdaki genel ilkeler doğrultusunda değerlendirmek gerekir.

Buna göre kendi özünde ciddi belirsizlikler taşıyan, aldanma ve aldatma riski ileri düzeyde olan, dolayısıyla herhangi bir güvencesi bulunmayan ve kamuoyunda saadet zinciri olarak bilinen uygulamalar gibi belirli kesimlerin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açan dijital kripto­ paraların kullanımı caiz değildir.”

Kaynak: 1

Sorularla İslamiyet (30.05.2013)

Türkiye’de fetva siteleri arasında en bilindik olan sorularlaislamiyet.com da 30.05.2013 yılında bir ziyaretçinin “Bitcoin adıyla git gide yayılmaya başlayan sanal para birimi helal midir?” sorusuna yanıt olarak şu şekilde cevap vermiş.

“Değerli kardeşimiz,

Bir paranın caiz olabilmesi için kullanıcılar arasında değiştirilebilmesi veya kıymet ölçüsü olarak genel kabul gören, kaynağı itibariyle kullanıcılara güven veren bir özellikte olması gerekiyor.

Bu noktada önemli olan husus, para olarak bilinen değişim aracının kendi özünde yani üretim şeklinde, sürüm aşamalarında ve muhataplık niteliğinde büyük belirsizlik (garar) içerip içermemesi, bir aldatma (tağrir) aracı olarak kullanılıp kullanılmaması ve belli bir kesimin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine vesile olup-olmamasıdır.

Son yıllarda ortaya çıkan ve birçok çeşidi bulunan, dijital­-kripto paralardan her birini kullanmanın hükmünü yukarıdaki genel ilkeler doğrultusunda değerlendirmek gerekir.

Buna göre kendi özünde ciddi belirsizlikler taşıyan, aldanma ve aldatma riski ileri düzeyde olan, dolayısıyla herhangi bir güvencesi bulunmayan ve kamuoyunda saadet zinciri olarak bilinen uygulamalar gibi belirli kesimlerin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açan dijital kripto­ paraların kullanımı caiz değildir.”

Kaynak: 2

Nureddin Yıldız (Fetvameclisi.com)

Türkiye’de yaptığı yorumları ile zaman zaman gündeme gelen değerli İslam alimlerinden Nureddin Yıldız da 15.10.2017 tarihinde bir ziyaretçinin “Bitcoin kullanmak doğru mudur?” sorusuna yanıt verirken benzer şekilde bir cevap vermiştir. Nureddin Yıldız, “kripto para haram mı?” sorusuna şu şekilde cevap vermektedir.

“Bu işlemin caiz olmayacağı kanaatindeyiz. Bir tür kumar örneği gibi durmaktadır. Emek yerine şans öne çıkmıştır bu uygulamada. Bilgisayarın hakimiyeti kumarın gizlenmiş gibi olmasını sağlamaktadır. Diğer uygulamada göze çarpan ve fıkhen engel oluşturacak sebeplere gerek kalmadan sadece bu açıdan bile bakıldığında caiz olmayacağı kanaatimizi belirtiriz.”

Kaynak: 3

Kripto Para Nedir, Neden Haram Deniyor?

Kripto paralar, bilindiği gibi hayatımıza girmesi üzerinden çok zaman geçmedi. 2009 yılında aktif olarak alınıp-satılmaya başlayan Bitcoin ve sonrasında üretilen diğer dijital paralar, her ne kadar üzerinden 14 yıl geçmiş olsa da yeni bir sistem olarak kabul edilmesi gerekir.

Elbette yukarıda gerek Din İşleri Yüksek Kurulu, gerek sorularlaislamiyet.com gerekse de Nureddin Yıldız hocanın verdiği fetvalar, elbette bir dayanak noktasına sahiptir. Fakat kanaatimizce atlatılan en büyük husus, sistemi tam olarak bilmemelerinden kaynaklanıyor.

Aşağıda, kripto para haram mı, değil mi tartışmasını farklı bakış açılarından değerlendirerek, “haram” fetvası veren değerli İslam alimlerinin konuyu yeniden değerlendirmelerini istiyoruz.

Banka mı, Kripto Para mı?

Günümüzde banka kullanmayan yoktur. Kredi kartı kullanmayan kişi sayısı az olsa da hesap kartı kullanmayan kişi sayısının herhalde “0” olduğunu söylememiz abartılı olmaz. Fakat Bitcoin ya da diğer kripto para kullanmayanların sayısı bir hayli fazladır. Gelin bu iki sistemi karşılaştıralım…

Banka ile Çalışma

Bankada kredi kartı bulunmayan, sadece hesabı bulunan bir bireyden söz edelim. İster katılım bankası kullansın, ister diğer bankalar…

Paranızın güvenliğini sağlamak için bankaları aracı kurum olarak kullanırsınız. Siz her ne kadar “benim paramla faiz işletme” deseniz de kabul edelim ki bankaların kazancı faiz üzerinedir yani bedavadan paranızı korumaz. Faiz işletir, paranızla başkasına kredi verir ya da caiz olan ya da olmayan herhangi bir ticarette kullanır. Bu durumda, paranızı siz kendi rızanızla verdiğiniz için günaha ortak olursunuz.

Kripto Para ile Çalışma

Kripto paraların çalışma ve saklama yöntemleri bankalardan daha farklıdır. Kripto paranızı bir borsada saklayabilir ya da mobil cüzdan, donanım cüzdan, kağıt cüzdan gibi farklı kripto para saklama cüzdanlarını kullanarak da varlıklarınızı saklayabilirsiniz.

Kripto varlıklarınızı borsada korumanız halinde bile, herhangi bir işlem yapmadığınız sürece borsa sizin varlıklarınıza karışmaz. Yani Bitcoinleriniz ile işlem yapmaz ya da USDT’leriniz (dijital dolar) herhangi bir işlem için kullanılmaz.

Yukarıda banka ile kripto para kullanımı arasındaki farkı anlattıktan sonra, “Bitcoin haramdır” diyen İslam alimlerine tekrar soralım; “Banka kullanmak mı kripto para kullanmak mı daha uygundur?”

Ödeme ve Komisyon

Ticaret ile uğraşan herkes bir şekilde banka kullanır. Kripto paralar ise hayatımıza henüz yeni girdiği için ödeme sistemi olarak çok az kişi kullanmaktadır.

Bankayı ödeme aracı olarak kullanan kişiler, gerek pos cihazlarında, gerek EFT, havale işlemlerinde belli bir oranda komisyon kesintisine uğrarlar, bu da büyük ticaret yapan kişilerin ya mal/ürün fiyatlarını yükseltmesine neden olur ya da kazancının daha düşük olmasına neden olur.

Kripto paralarda ise komisyon oranları oldukça düşüktür. Örneğin ne kadar USDT transfer ederseniz edin, TRC20 ağını kullanarak transfer ettiğinizde sadece 1USDT komisyon ücreti ödersiniz.

Şimdi şöyle düşünelim; “kripto para haram mı?” sorusuna “evet” yanıtını verdiğimizi varsayalım, diğer yanımızda ise kripto para ile ödeme sistemi kurduğumuzu varsayalım. Ticari anlamda, hangi ödeme yöntemi daha karlıdır? Elbette kripto para ile ödeme yöntemi daha avantajlıdır. O halde banka mı caizdir, kripto para mı? İslam alimleri buna da bir cevap versinler.

“Kripto para elle tutulur değil”

İslam alimlerinden bazılarının kripto para haram mı? Sorusuna “haramdır” demelerinin en büyük nedenlerinden biri de “elle tutulur” bir değer olmadığındandır.

Kripto paralar evet, elle tutulur paralar değil, zaten öyle olsa özelliğini yitirir. Kripto paralar, dijital ortamlarda, blockchain ağı üzerinde üretilen dijital paralardır, dolayısıyla fiziki herhangi bir değerleri yoktur.

Kripto para haram mı sorusuna “evet” diyen İslam alimlerine şu şekilde bir soru sormak gerek;

“Bir eşya, değer ya da varlığın aslı, onun haram olmasına neden olur mu?”

“Kredi kartları elle tutulur olsa da fiziki bir para değildir”

“TV reklamlarının herhangi bir fiziki değeri olmamasına rağmen her kanalda reklam yayınlanır”

Tüm bunlar helal olabiliyor da kripto para neden haram oluyor?

Sonuç olarak;

Elbette fetva makamı değiliz, ancak bir konu hakkında eğer fetva alınmak isteniyorsa, konu ile alakalı olan ya da konuyu tam anlamıyla bilen, güncel konulara vakıf olan islam alimlerinden fetva almak daha doğru olur.

İslam alimleri maalesef bir konu hakkında fetva verirken, konunun ayrıntılarına vakıf olmadan cevap veriyorlar. Sistem nasıl işliyor, günümüzde bunun yeri nedir, ilerleyen dönemlerde ne gibi şeyleri hayatımıza katacak gibi meseleler değerlendirilmeden, 1000 yıl öncesindeki hükümleri günümüze uyarlayarak fetva vermektedir.

Bu tip şeylerin aslında Müslüman gençler için çok riskli olduğunu söylememiz gerekir. Çünkü kripto paralara sadece “para” gözüyle bakmamak gerek. Bu sistemin arkasındaki asıl güç olan Blockchain teknolojisi ile neler yapılabildiğini öğrenmek gerekir.

Bugün Türkiye’nin veya herhangi bir Avrupa ülkesinin göğsünü kabartarak anlattıkları teknolojik cihazlar, akıllı telefonlar, bilgisayarlar, İHA, SİHA, Togg kısaca aklınıza gelen tüm teknolojik araçların arkasında Blockchain sistemi yer almaktadır.

Henüz genç ve helal-haram çizgisine riayet eden gençlerin önünü direkt olarak “kripto para haramdır” diyerek Blockchain sisteminden uzaklaştırıyorsunuz ve bu da maalesef genelde ülkemizin, özelde ise Müslümanların geri kalmasına neden olmaktadır.

“Kripto para haram mı?” sorusuna direkt olarak “haramdır” demek yerine, insanları teknoloji ile daha iç içe getirdiğinizde, emin olun dünyanın her yerinde acı çeken Müslümanların durumu çok daha farklı olacaktır.

Vesselam…